روز هفتم از هفته پدافند غیر عامل : «سواد رسانه‌ای، سپر مخاطب در جنگ شناختی». این جمله در واقع یک مفهوم کلیدی در مطالعات رسانه، ارتباطات و امنیت نرم است. اجازه بدهید کمی بازش کنیم: ۱. تعریف سواد رسانه‌ای سواد رسانه‌ای به معنای توانایی دریافت، تحلیل، ارزیابی و تولید پیام‌های رسانه‌ای است. فردی که دارای سواد رسانه‌ای بالاست می‌تواند: پیام‌های آشکار و پنهان رسانه‌ها را تشخیص دهد، منابع خبر را ارزیابی کند، هدف پشت هر پیام را درک کند، و از افتادن در دام تحریف، شایعه یا تبلیغات گمراه‌کننده جلوگیری نماید

. ۲. جنگ شناختی چیست؟ جنگ شناختی (Cognitive Warfare) نوع جدیدی از جنگ نرم است که هدفش تأثیرگذاری بر ذهن، ادراک و تصمیم‌گیری انسان‌ها است. در این جنگ، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، فیلم‌ها، بازی‌ها و حتی داده‌های دیجیتال به‌عنوان ابزارهایی برای تغییر باورها، احساسات و رفتار مردم استفاده می‌شوند. هدف نهایی: تسلط بر «ذهن انسان» به جای تسلط بر خاک یا منابع فیزیکی

. ۳. نقش سواد رسانه‌ای به‌عنوان سپر دفاعی وقتی مخاطب سواد رسانه‌ای بالایی دارد، در برابر جنگ شناختی مقاوم می‌شود، چون: به‌راحتی فریب پیام‌های احساسی یا ساختگی را نمی‌خورد؛ میان «خبر واقعی» و «عملیات روانی» تمایز قائل می‌شود؛ در برابر تحریکات رسانه‌ای، تصمیم احساسی نمی‌گیرد؛ و خودش به تولیدکننده آگاه اطلاعات تبدیل می‌شود، نه صرفاً مصرف‌کننده. در واقع، سواد رسانه‌ای مانند سپر ذهنی عمل می‌کند که از مخاطب در برابر نفوذ، شایعه، دروغ و مهندسی افکار محافظت می‌نماید

. ۴. مولفه‌های اصلی این سپر تفکر انتقادی: پرسش از منبع، هدف، و مخاطب هر پیام. درک از تکنیک‌های اقناع و عملیات روانی. آشنایی با الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی و اثر «اتاق پژواک» (Echo Chamber). تسلط بر سواد داده‌ای و سواد خبری. ترویج گفت‌وگوی آگاهانه و اخلاق رسانه‌ای

. ۵. جمع‌بندی در دنیای امروز که مرز میان خبر، تبلیغ و عملیات روانی روزبه‌روز محوتر می‌شود، سواد رسانه‌ای نه یک مهارت فرعی، بلکه یک ضرورت امنیت ملی و فردی است. به‌بیان ساده، هر مخاطب باسواد رسانه‌ای، یک سرباز آگاه در برابر جنگ شناختی است