ارزیابی کمیت، کیفیت و مدیریت زباله های تولیدی در مطب­های دندان پزشکی در شهر­های منتخب استان خراسان شمالی

دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط سیده فاطمه آقایی و راهنمایی دکتر حسین علیدادی

مقدمه

امروزه یكي از معضلات زیست محيطي، زباله های دندان‌پزشکی است زباله های دندان‌پزشکی بخش اعظم مواد زائد جامد پزشکی هر جامعه را تشکیل داده و دارای عوامل بیماری‌زا و مواد شیمیایی سمی است که ممکن است سلامت بیماران، کارکنان و دیگر مراجعین به کلینیک­های دندان‌پزشکی را به مخاطره بیندازد. با وجود اینکه مطب­ها و کلینیک‌های دندان‌پزشکی مقادیر نسبتاً کمی زباله تولید می­کنند اما در دهه گذشته افزایش چشمگیری در تولید زباله این مراکز رخ داده است علت این افزایش استفاده از ماسک­ها و دستکش­های پلاستیکی و سایر مواد یک بار مصرف می‌باشد. هدف این مطالعه بررسی نحوه مدیریت پسماند­ مطب­های دندان‌پزشکی و آناليز پسماند مطب­های دندان‌پزشکی شهر­های منتخب استان خراسان شمالی( اسفراین، جاجرم و بجنورد) به منظور شناخت خصوصيات و اجزاي آن است که اولين گام در برنامه ريزي مديريت اين قبيل پسماندها تلقي مي شود.  

روش پژوهش

  در این مطالعه توصیفی تعداد 39 مطب دندان‌پزشکی شهر­های اسفراین(9 مطب)، جاجرم(2 مطب) و بجنورد(28 مطب) مورد مطالعه قرار گرفت. از هر مطب سه نمونه در سه روز متوالي (شنبه، یک شنبه و دوشنبه) هر هفته برداشت شد. نمونه­ها به صورت دستي جداسازی و به 64 جزء تفكيک شده و با ترازوی دیجیتال با دقت 01/0 گرم توزین شدند. اجزا بر اساس ویژگي و پتانسيل خطر زایی در 4 گروه، پسماند­های عفونی، شبه­خانگی، شیمیایی ودارویی وسمی دسته­بندی شدند. اطلاعات در رابطه با مدیریت پسماند با روش مشاهده، مصاحبه و استفاده از پرسشنامه­ای مشتمل بر 25 سوال مورد بررسی قرار گرفت. داده­ها پس از  جمع­آوری با استفاده از روش آمار توصیفی، توسط نرم افزار SPSS نسخه 19 و Excel  تجزیه و تحلیل شد.

نتیجه­ گیری

  در رابطه با مديريت بهينه زباله های دندان‌پزشکی پيشنهاد بر اين است که آموزش دندان‌پزشکان جهت انجام فعاليت­هاي مربوط به كاهش تولید پسماند (عدم استفاده از سینی یکبار مصرف، پیش بند و لیوان یکبار مصرف و.....) ، جداسازي پسماندها و يا بازيافت پسماند (جیوه آمالگام، نقره موجود در مایع ثبوت ، فویل سربی پوشش فیلم رادیو­گرافی و....) در داخل مطب صورت گیرد. با تفكيک وجداسازی بخش قابل بازیافت زباله های دندانپزشکی از سایر بخش‌­ها، می‌توان در اسفراین تا حدود 36 درصد، جاجرم 29 درصد و بجنورد 50 درصد از حجم کلي پسماندها را کم کرد که این مقدار بخش قابل توجهي از هزینه های جمع آوری و حمل و نقل و دفع و بي خطرسازی را کم مي­کند. همچنین با جداسازی زباله های عفونی(دستمال ودنتال رول آلوده به خون وبزاق، دستکش لاتکس، سرساکشن و.....) پتانسیل خطرزایی زباله های دندانپزشکی نیز کاهش چشمگیری پیدا می­کند. همچنین با توجه به اینکه 31 ، 34 و 19 درصد وزني پسماندهاي دندان‌پزشکی در شهر­های اسفراین، بجنورد وجاجرم از جنس نایلون و پلاستیک می­باشد كاهش استفاده از مواد یک‌بار مصرف و استفاده از مواد و تجهيزات با قابليت استفاده مجدد پیشنهاد می­گردد. واز آنجایی که وضعیت مدیریت مواد زائد دندانپزشکي در سطح شهر­های اسفراین، جاجرم و بجنورد از وضعیت مطلوبي برخوردار نمي­باشد آموزش دندانپزشکان و نظارت بر اجرای قوانین مرتبط برای کنترل زائدات پیشنهاد می­شود.